pawlikowski

pawlikowski, Historia, Żródła

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PRZEDMOWAPOLSKA wymazana jest dzisiaj z rz�du mocarstw europejskich. Okropmy los ten, czy wyrokiem ma by� wiecznym? przemijaj�ca kl�sk�, podobn� do nadzwyczajnych powodzi niszcz�cych wszystko, ale nie poch�aniaj�cych, a kt�rch gdy ustanie zap�d w�ciek�yy, zostaje w�asno�� naznaczona wielkiemi stratami? Co za zagadnienie polityczne, gdyby go w zupe�nej rozwi�za� prawdzie? Jak wielkim interessem dla Polak�w, aby swoj� doskonale przewidzie� zdo�ali przysz�o��. Gdyby sprawiedliwo�� dawa�a wyrok dla kraj�w, mo�naby si� do niej odezwa�: i� nar�d, co nie naje�d�a� obcych, ale tylko zachowywa� siebie pragna�, co podst�pnych zysk�w nie szuka� z drugich, ale tylko ulepszy� los rodak�w ��da�, przy kt�rego prawej obronie tyle kroci ziomk�w ut�umi�o nieszcz�cie , po�ar�a �mier�; a w ostatniej walce, najpierwszy co do obywatelskiej cnoty wieku tego w Europie cz�owiek pad� na placu boju; czy� taki nar�d nie tylko trwa� i liczy� si� mi�dzy mocarstwami, ale i wysoko szacowanym by� niepowinien? Ale niestety! sprawiedliwo�� zaledwie jest mara mi�dzy narodami! Zb�jeckie �elazo zakre�la wszystko z za�art� w�ciek�o�ci�, ogarnia, bierze �upem, wyznacza, w�adz�, a miliony niewinnych idzie w jarzmo rozpustnych �otr�w.... Polaku! widzisz jak skargi na twe krzywdy daremne s� w Europie, przekonaj si�, je�li chcesz szcz�cia, cnoty i chwa�y, tak dla ciebie jako i dla twych potomk�w, potrzeba ci u�y� �rodk�w i mocy, jakie natura wla�a w dusz� cz�owieka na utrzymanie s�uszno�ci. Zdaje si�, i� z�o�� ca�opaln� ofiar� na o�tarzu ojczyzny, gdy my�li me otworz� wzgl�dem nabycia jej niepodleg�o�ci; skoro poka�� wsp�ziomkom wady, kt�re im przeszkadza�y, aby si� wznie�li do tego stopnia , i�byy wra�ali obcym szacunek dla siebie , a wewn�trz zatwierdzili szcz�cie; r�wnie jak gdy oddam sprawiedliwo�� przymiotom, kt�re ich do pot�gi doprowadzi� mog�.Wady Polak�w, kt�re im przeszkadzaj� do niepodleg�o�ci politycznejNAR�D ��daj�cy niepodleg�o�ci, potrzeba koniecznie, aby ufa� w swoje si�y. Je�eli nie ma tego czucia, je�eli do utrzymania bytu twego nie idzie przez w�asne usi�owanie, ale przez obce wsparcie lub �ask�, mo�na �mia�o przepowiedzie�, i� nie dojdzie ani szcz�cia, ani cnoty, oni s�awy. Mo�emy widzie� w historii, czy kraj kt�rykolwiek, co powa�amy jego pami��, doszed� stopnia wysokiego chwa�y z cudza opiek�? I owszem, smutnych z tego mo�na napatrze� si� skutk�w. Pomijam inne przyk�ady, przypomnijmy sobie tylko, jak Rzymianie szanowali Grek�w, od kt�rych uczyli si� praw m�drych, jednak�e gdy tamci zacz�li si� rni�sza� do ostatnich rz�du, sko�czyli na wt�oczeniu na karki ich swego jarzma. Kiedy Polacy w�asnej ufali mocy, rozpostarli zwyci�zki or� od Wiednia a� do Moskwy. Z ma�ym wa�eniem siebie i z ustawicznym wzywaniem cudzoziemskiej pomocy, wpadli w nikczemno�� i jarzmo obce. Opinia nikczemnego mniemania osobie, zacz�a si� u nas wtedy, kiedy szlachcic polski nie szuka� dobra kraju, ale wsparcia pychy mo�now�adnych familji. Ka�da partia podczas bezkr�lcwi�w, chc�c nada� panuj�cego wsp�-rodakom, udawa�a si� do obcych dwor�w po pomoc zbrojn� i pieni�dze, aby je rozdawa� drugim i przymna�a� przez to swych stronnik�w. Im kt�ra familiaa liczy�a d�u�szy rz�d swych zapa�nik�w, tym pewniej wygrywa�a sprawy w trybuna�ach, robi�a ustawy dla siebie u�yteczne na sejmach, a przez to zbiera�a ogromne maj�tki, jakich w �adnym Europy nie wida� kraju. S�absi musieli szuka� opieki mocnych, aby im w s�dach nie wydarto w�asno�ci: Kr�lowie s�siedzi ��daj�cy intryg w Polsce, udawali si� do magnat�w, dodawali im pieni�dzy, a ci rozkazuj�c pod�ym klientom, albo nareszcie rozsypuj�c im drobne sumy, robili wzburzenia, jakie by�y potrzebne monarsze, kt�ry ich zap�aci� (1). Dlatego szlachcic polski, a osobliwie pan, w sprawie publicznej nic przyzwyczaja� si� robi� ofiar ojczy�nie, ale naby� w zamieszkach wi�cej bogactw. By�o interesem magnat�w wmawia� nikczemno�� i niedo��no�� w nar�d, wystawia� mu, i� nic przez w�asn� si�� bez o�ciennego nic zrobi mocarstwa, bo oni u podn�ka tron�w frymarcz�c krwi� jego, panoszyli si� za dobr� przeda�. By�o intcresem magnat�w os�abia� ducha wspo�-ziomk�w, uni�a� ich przymioty, aby nie uczuli swej mocy i nic zrzucili haniebnej opieki, gdy� przez to zgin��by ca�y ich wp�yw i powaga. Nar�d zatrudniaj�cy si� sam sob�, bez boja�ni wzgl�dem kogokolwiek, nie unoszony �adnyni wzgl�dami, szuka przez m�dre ustawy zagruntowa� w obywatelach cnot�, zatwierdzi� ich szcz�cie, aby moc og�lna tym stalsz� mia�a twierdz� ; prawo tam wszystkich jednakowo wstrzymuje pasje, dlatego pan nie mo�e by� ani przemocnym, ani zdzierc�. Przypomnijmy sobie, jaka wra�ana by�a opinia w Polak�w, i� niezdolni do przemys�u, do r�kodzie�, do nauk, a co najgorsza, �e sami siebie obroni� nie potrafi�, i to zdanie do tego czasu utrzymywane nurza nas w nieszcz�ciu. Nar�d szesnastomiijonowy, kwitn�cy przedtym, nikomu w Europie nieust�puj�cy w �wawo�ci i m�stwie, z najobfitsz� ziemi� w znanym �wiecie, nie mia�by by� wolnym skoroby zechcia�? Ktokolwiek zna rz�dy i losy kraj�w, czy� si� nad tym nie zadumi? Szwajcarowie, Holendrzy przy ska�ach i bagnach, z dziesi�� razy mniejsz� ludno�ci� przeciw r�wnie pot�nym nieprzyjacio�om, utrzymali swoj� niepodleg�o��; my z zapasami liczniejszymi , z skarbami natury, mieli�by�my by� skazani na haniebna niewol�? Przesady, wyst�pki, daleko s� szkodliwsze, ni�. wojenne boje. Te zrobi�y, �ee u nas przy �yzno�ci najwi�kszej, wie�niacy umierali prawie z g�odu, Polacy maj�cy otwarte poj�cie do nauk wszystkich, w grubej zatopieni ciemnocie; obfituj�c w konie, �elazo i wszystkie potrzeby wojenne, bez �adnej zostawali obrony zwyczajnej nawet dzikim ludziom (2). Wszystko nurza�o si� w wyst�pkach, swawola bez cugl�w, szlachta nie umia�a by� niczym, jak tyranami w�o�cian: nie tylko serce si� �ciska na wspomnienie ich okrucie�stw, ale imaginacja sama wzdryga si� na ich rodzaje. Polacy, poznali�cie ju� wicie waszych b��d�w, umieli�cie zej�� z ich drogi, uczujcie i t� prawd�, �e nie m�eci by� rzetelnie wolnymi, je�eli nie zyskacie niepodleg�o�ci, przez swoje w�asne usi�owanie. Nar�d, co nikomu nic nie winien pr�cz przyja�ni, kt�re temu ofiaruje, co jego bardziej wart szacunku, co tylko robi zwi�zki, jak u�yteczne dla szcz�cia swego widzi; nar�d nic maj�cy skr�pownnej woli �adnemi wzgl�dami, w rozprawach rozumnych wybiera to, co dobrego upatrzy rozs�dek, a nie to co si� przypodoba mocniejszemu, w charakter jego wlewa si� wszystko co jest wielkomy�lnego, wspania�ego, co rozgrzewa odwag� i utrzymuje m�stwo, a ziemi przymiotami wzniesie si� do pomy�lno�ci, cnoty i wysokiej chwa�y. Przeciwnie je�eli nic zrobi� nie mo�e bez zezwolenia czyjego�, je�eli rad� ka�d� stosowa� musi do pasji, do interesu tych, co mu dali jestestwo, dusza zostanie czo�gaj�ca, my�l nie nab�dzie lotu, kt�ry go unie�� mo�e do dzie� wielkich i tw�rczych, nar�d taki zostanie pod�ym, nikczemnym i niewolniczym. Chcia�bym, aby by�o prawo w Polsce skazuj�ce na wygnanie lub na �mier� tego, kt�ryby najprzyja�niejszego nawet mocarstwa u�ywa� pomocy, aby si� miesza�o do rz�du jego. Holendrzy, Szwajcary, Amerykanie nigdyby nie byli narodem powa�anym, gdyby przez w�asn� energi� nie wybili si� z pod przemocy.Trzeba wyzna�, i� Polacy nie cierpi� jarzma, maj� entuzjazm do wolno�ci i cnoty, ale wad� ich jest, i� jak s� �ywymi w zacz�ciu �mia�ych czyn�w, tak niesta�ymi w dokonaniu i s�abiej�cy w przeciwno�ciach. Nie dosy� jest na ch�ci do prawide� i sprawiedliwo�ci, potrzeba jeszcze m�stwa do ich utrzymania. Ale widz�, i� dlatego Polakom brakuje na sta�o�ci umys�u w przeciwno�ciach, �e ma�o my�leli, ma�o si� zastanawiali nad obrotem los�w i czynno�ci ludzkich. Nieszcz�cie mo�na czasem uwa�a� jak ow� g�ow� Kadmusa, po kt�rej uci�ciu nowe wychodzi�y wojska. Z czasem z okoliczno�ciami pokazuj� si� wypadki, kt�rych nie przewidywa� ludzki rozum. Sama ch�� oparcia si� gwa�towi, zrobi�a sprzysi�enie trzech pierwszych Szwajcar�w. Nie uk�adali ci poczciwi wie�niacy plan�w, bo ich ograniczony tego nic dozwala� umys�; lecz wspania�e oburzenie si� na ucisk zaj�te w jednych piersiach, zagrza�o innych, i postawili potem ojczyzn� woln� , kwitn�c�, na kt�r� si� przez kilka wiek�w patrzano, jako na dom cnoty. Rewolucjoni�ci ameryka�scy nie mieli za powstaniem czwartej cz�ci narodu, (jak za�wiadcza Franklina �ycie), przy sta�o�ci umys�u poci�gn�li za sob� ca�y og�. Nigdy plan nic robi si� rewolucji, jak batalji, albo kampani militarnej. Elementa jej wstrz�saj� natur�, wszystko wychodzi z zwyczajnego biegu, pasje wzruszaja si� jak wiry powietrza, kt�re p�ty nie ustawaj�, dop�ki przez pioruny nie oczyszcz� i nie oddal�, co im jest przeciwnego. Kiedy si� wznawia opinia, nigdy w pocz�tkach nie zamierza�a takiej pot�gi, do jakiej z ci�giem czasu przychodzi. Pomijam opinie religii z histori, ale we�my �wie�y przyk�ad na Francji wolno�ci. Zebra�a si� chmura Kr�l�w Europy, aby poch�on�� ten nar�d i jego prawid�a (2). Francuzi bez oficer�w (3), bo najlepsi im pod ten czas emigrowali, bez przygotowa� wojennych, zagrzani s�uszno�ci� swej sprawy, nie tylko wypieraj� od siebie nieprzyjaci�, ale przychodz� potem do tej swietnej pot�gi, i� obalaali trony, lub naznaczali im trwa�o��. Umys� ludzki przylega do prawdy, serce czuje rozkosz w sprawiedliwo�ci, a gdy jej zapa� uniesie dusze, dodaje jej spr�ysto�ci osobliwszej w czynno�ciach, i sprawia nadzwyczajne wypadki, kt�rych zimna i pospolita uwaga dostrzec nic mog�a. Mo�na powiedzie�, i� niebo to zostawi�o dla pociechy ludzko�ci, �e nigdy tyrania, ani oszustwo, nie dojdzie, ani zapobie�y sposobom, kt�rych lud na utrzymanie praw swoich lub opinii u�y� mo�e. Sztuka wojenna zawis�a od tylu hazard�w tak, i� jej regu�y wniwecz obr�ci �lepe zdarzenie, kt�re pospolicie szcz�ciem nazywamy. Gdyby wojskowa nauka taka by�a niezawodna w swoich uk�adach, jak rachuby matematyczne, Holendrzy Hiszpanom, Szwajcary Austrii, Ameryka nic opar�aby si� by�a Anglii. Nowe podej�cie, nowa bro�, nowy gatunek wojska, zrobi nieu�ytecznymi wszystkie obroty (des manoeuvres), w kt�re nawykli... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

anio102.xlx.pl