płeć i rodzaj

płeć i rodzaj, Klasyka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PŁEĆ I RODZAJ
Już w starożytności człowiek interesował się swoją naturą i kładł na to
zainteresowanie coraz większy nacisk. Dużo uwagi poświęcał zarówno sferze psychicznej jak
i fizycznej. Dostrzegał różnice i podobieństwa w naturze kobiety i mężczyzny. Jednak inaczej
podchodzono w starożytności do pojęcia płci i rodzaju niż dzisiaj.
Platon dużą wartość do poznania świata i siebie przypisywał duszy. Dusza składa się
według niego z kilku części, a mianowicie z części rozumnej, impulsywnej i zmysłowej.
Filozof uważa jeszcze, że tylko część rozumna może być zaliczana do „samej duszy”.
Rozumienie duszy jako niematerialnej doprowadziło do przeciwstawienia jej ciału. Według
Platona człowiek oznacza tyle, co dusza posługująca się ludzkim ciałem, a płeć jest cechą
ciała, a nie duszy.
Ta sama dusza może wcielać się raz w ciało mężczyzny, a raz w ciało
kobiety. Człowiek jest duszą władającą ciałem. I co najważniejsze u Platona i należy to
podkreślić – dusza nie ma płci. Postrzega natomiast świat empiryczny poprzez ciało, od
którego zależy emocjonalnie.
Poza tym należy zwrócić uwagę, że Platon postrzega kobietę jako istotę gorszą od
mężczyzny, uznając mężczyznę za „rasę nadrzędną”. Według spisanego przez niego mitu
o powstaniu świata – kobieta została stworzona z mężczyzny, który wiódł tchórzliwe
i niegodne życie. Jest więc istotą słabszą od mężczyzny, której zadaniem jest rodzenie dzieci
i karmienie ich piersią. Jednak należy podkreślić pewną rzecz, z racji, której Platon zasługuje
na szczególną uwagę – bowiem jako pierwszy w starożytności poważnie zastanawiał się nad
tym, czy natura mężczyzn i kobiet może być na tyle podobna, żeby mogli oni odgrywać
podobne role w społeczeństwie. Doszedł jednak do wniosku, że nawet jeśli kobiety
i mężczyźni będą pełnić te same funkcje i wykonywać te same zadania, to i tak kobieta będzie
spełniać te obowiązki w sposób mniej doskonały od mężczyzny, bo jest od niego słabsza. Tak
więc widać, że już w tamtych czasach istniał problem wyższości jednej płci nad drugą.
Dziś temat płci i różnic międzypłciowych budzi nadal wiele emocji i kontrowersji
wśród badaczy, naukowców i psychologów, a także pomiędzy ruchami feministycznymi
a antyfeministycznymi, choć jest traktowany już w nieco innym ujęciu, gdyż role i funkcje
kobiet i mężczyzn wyrównały się.
Toteż większość współczesnych badań pokazuje, że męskość i kobiecość to dwie
różne jakości, dwie kategorie dzięki którym możemy postrzegać świat i siebie
w różny sposób.
W psychologii, antropologii kulturowej czy też w tzw. „gender studies” dawno już
porzucono proste i podstawowe rozumienie pojęcia płeć jako sfery tylko i wyłącznie
biologicznej, gdzie kobieta jest kobieca, a biologiczny mężczyzna - męski. Dzięki temu
odejściu od starego schematu, w dzisiejszych czasach kobieta może być zarówno męska, jak
i kobieca i odwrotnie. Tak więc badania wskazują, że kwestia płci i tożsamości płciowej jest
bardzo złożona. Płeć objawia się nam na wielu płaszczyznach. Możemy wyodrębnić jej kilka
typów np. płeć biologiczną, psychologiczną czy też hormonalną.
Najzwyklejsze obserwacje pozwalają stwierdzić, że nie ma prostych zależności
pomiędzy płcią biologiczną danej osoby, jej identyfikacją ze swoim ciałem, a tym w jaki
sposób się zachowuje. Przecież zdarza się tak, że biologicznej kobiecie wydaje się, że jest
mężczyzną, a i spotkać możemy czasem mężczyzn, którzy zachowują się tak, jakby byli
kobietami.
Zastanówmy się, co dziś jest rozumiane pod pojęciem płci, które jest jednym
z najbardziej podstawowych terminów naszego życia codziennego. Na pierwszy rzut oka płeć
rozumiemy jednoznacznie, w dwuwartościowej kategorii: mężczyzna, kobieta. Również
w nauce termin ten stosowany jest bardzo powszechnie jako: cechy przypisywane
mężczyznom lub kobietom, a także odnosi się do rodzaju chromosomów występujących
u danej jednostki czy też gospodarki hormonalnej. W przypadku ról przypisywanych kobiecie
bądź mężczyźnie płeć odnosi się do dosłownie każdego zachowania oczekiwanego od
jednostki w zależności do jakiej płci fizycznie przynależy.
Żeby nie traktować jednak pojęcia płci tylko i wyłącznie w aspekcie biologicznym
Rhoda Unger uznała, że dobre będzie zastosowanie innego określenia, a mianowicie -
rodzaju. Pojęcie to według niej jest rozwiązaniem najlepszym, ponieważ opisuje cechy
i zachowania, które są uważane w danej kulturze za przynależne grupie mężczyzn lub kobiet.
Pojęcie rodzaju jest więc etykietą, która obejmuje cechy przypisywane danej płci przez
społeczeństwo oraz cechy związane z płcią, które każdy człowiek dostrzega u samego siebie.
Ważne jest natomiast to, że definicja rodzaju nie dotyczy już fizjologii człowieka.
Rhoda Unger uważa również, że posługiwanie się określeniem „rodzaj” pomoże
osłabić skłonność do zakładania analogii między płcią psychologiczną a biologiczną. Niestety
rozróżnienie tego typu nie do końca jest powszechne i często zdarza się, że naukowcy traktują
pojęcie „płeć” i „rodzaj” jako określenia równoznaczne, a co gorsza zastępują słowo „płeć”
słowem „rodzaj”, przez co doprowadzają do zaniku rozróżnienia na te dwa istotne i różniące
się od siebie elementy. Tak więc pojęcie „płeć” tyczy się biologicznych aspektów człowieka,
a „rodzaj” – uwypukla ważność społecznej perspektywy. Razem umożliwia to naukowcom
klasyfikowanie różnić między mężczyznami i kobietami na płaszczyźnie społecznej
i biologicznej, co prowadzi do łatwiejszego określenia tożsamości płciowej.
Płeć w aspekcie biologicznym można podzielić na kilka rodzajów, a mianowicie na:
chromosomalną, gonadalną, hormonalną, metaboliczną, mózgową, gonadoforyczną oraz
somatotypową.
Płeć chromosomalna zwana jest też inaczej genotypową. Określają ją u kobiet dwa
chromosomy płciowe XX, a u mężczyzn XY. Płeć ta zostaje wyznaczona w momencie
zapłodnienia. Można byłoby pomyśleć, że w takim razie wyznacznikiem męskości będzie
chromosom Y. Jednak zdecydowanie nie wolno tak powiedzieć, gdyż konfiguracja
chromosomalna jest tylko jednym z czynników warunkujących męskość. Tak więc obecność
chromosomu Y nie wystarcza, aby rozwinął się normalny mężczyzna.
Płeć gonadalna natomiast jest warunkowana przez gruczoły płciowe: jajniki u kobiet
oraz jądra u mężczyzn, które w okresie dojrzałości płciowej wytwarzają odpowiednio dojrzałe
komórki jajowe oraz plemniki. Z obupłciowego zarodka dopiero ok. 6 tygodnia życia rozwija
się gruczoł odpowiadający kariotypowi 46 XY lub 46 XX.
Jeśli chodzi natomiast o płeć hormonalną to należy zauważyć, że związana jest
z czynnością wewnątrzwydzielniczą jąder lub jajników. Gruczoły te wytwarzają hormony
płciowe (androgeny i estrogeny), ale w różnej ilości. U osobników męskich poziom
androgenów jest znacznie wyższy niż estrogenów, a u osobników żeńskich jest odwrotnie.
Płeć metaboliczna jak sama nazwa wskazuje związana jest z metabolizmem i zależy
od rodzaju aparatu enzymatycznego niektórych systemów metabolicznych. Pewne układy
enzymatyczne zaktywizowane zostają nieodwracalnie w okresie życia płodowego przez
androgeny, co oznacza, że ich dalsza działalność nie zależy już potem od poziomu hormonów
płciowych.
Myślę, że ważny aspekt również posiada płeć mózgowa. Poza tym jest to temat na
czasie dlatego poświęcę mu tutaj więcej uwagi. Bardzo popularne są teraz testy na określenie
płci mózgu. Nikogo już nie dziwi fakt, że dużej liczbie mężczyzn wykonującej ten test
wychodzi odpowiedź, że posiadają mózg kobiecy. Wracając jednak do definicji płci mózgu
należy stwierdzić, że u człowieka polega ona na typowo płciowym zróżnicowaniu się mózgu,
które ujawnia się przede wszystkim w zakresie budowy podwzgórza (jądro dwupostaciowe
podwzgórza jest u mężczyzn 2,5 razy większe niż u kobiet, ale różnica ta nie występuje od
urodzenia) i przysadki mózgowej.
Mózg kobiety i mężczyzny różni się więc budową i inaczej przetwarza informacje.
Dlatego często obserwujemy różne zachowania kobiet i mężczyzn w tych samych sytuacjach.
Różnice w budowie mózgu powodują, że mężczyźni są wrażliwi na ostre, świszczące
dźwięki, dobrze sobie radzą z pracą w stresie, a także mają dużą siłę chwytu. Kobiety
natomiast są bardziej wrażliwe na ból niż mężczyźni.
Naukowiec Landsell, który badał półkule mózgu u kobiet i mężczyzn i wykonywanie
przez ludzi różnych czynności przed i po uszkodzeniu półkul mózgu doszedł do wniosku, że
umiejętności przestrzenne i językowe u kobiet są kontrolowane nie w określonej półkuli
mózgowej, lecz w obu częściach mózgu. U mężczyzn natomiast jest dokładna lokalizacja tych
funkcji: prawa półkula odpowiada za zdolności przestrzenne, lewa - za językowe. W tych
samych badaniach okazało się również, że lewa półkula u mężczyzn jest wyspecjalizowana
w kontrolowaniu funkcji słownych, prawa - wzrokowych.
Z badań wyciągnięto jeszcze jeden wniosek: im bardziej męski mózg jest zbliżony do
wzorca kobiecego, tym są bardziej rozproszone jego funkcje. Mężczyźni, którzy w życiu
płodowym otrzymali mniejszą niż przeciętna ilość hormonu męskiego, charakteryzują się
kobiecym schematem rozmieszczenia funkcji w mózgu. Jeśli zaś chodzi o lewą półkulę
mózgu to jest ona skonstruowana odmiennie u mężczyzn, jak i u kobiet. U mężczyzn funkcje
mózgu odnoszące się do takich umiejętności, jak opanowanie gramatyki, ortografii i fonetyki
są umieszczone z przodu i z tyłu lewej półkuli mózgu, a u kobiet - koncentrują się w jej
przedniej części. Dziś jest już pewne, że te wszystkie różnice wpływają na odmienność
myślenia mężczyzn i kobiet. Jeślibyśmy chcieli określić sprawności i zdolności w danej
dziedzinie to musimy pamiętać, że zależą one od tego, w jakim stopniu odpowiedni obszar
mózgu jest przeznaczony do pełnienia określonej funkcji.
Nie tylko intelekt i określone predyspozycje, ale i emocje są zależne od lokalizacji
w mózgu kontrolującego je ośrodka. I tu występują istotne różnice wynikające z płci mózgu.
Kobiety rozpoznają emocjonalną treść każdego przekazu bez względu na to, do której półkuli
jego obraz jest przekazywany. Mężczyźni zaś poznają ją jedynie wtedy, gdy obraz jest
przekazywany do prawej półkuli. Różnice między mózgiem męskim a kobiecym dotyczą tu
głównie ciała modzelowatego, czyli wiązki włókien łączących ze sobą obie półkule. Te
połączenia nerwowe zapewniają wymianę informacji między półkulami. Pewien istotny
obszar ciała modzelowatego u kobiet jest grubszy niż u mężczyzn. Waga owego centrum
przekazywania informacji między prawą i lewą półkulą w stosunku do wagi całego mózgu
u kobiet jest większa niż u mężczyzn. Kobiety mają więc owych połączeń tworzących ciało
modzelowate więcej. W związku z tym przepływ informacji między ich półkulami jest
obszerniejszy i szybszy. Im więcej jest tych połączeń, tym lepsza i płynniejsza mowa.
Potwierdza to werbalną sprawność kobiet.
Inne badania sugerują, że kobiety mają wyraźną przewagę nad mężczyznami, jeśli
chodzi o spryt, pamięć, umiejętność udawania, zdolność do współczucia, cierpliwość
i schludność. Jednak jeśli chodzi o wyobraźnię przestrzenną to podobno kobiety są gorsze
w tej dziedzinie niż mężczyźni. Od zawsze panowie znacznie lepiej posługują się
przedmiotami trójwymiarowymi lub rysunkami. Już od dziecka prześcigają dziewczynki
w matematyce. Grają też lepiej od dziewczyn w piłkę czy lepiej budują domy i przedmioty
z klocków. Mają też lepszą koordynację ręka-oko. Ponieważ są lepszymi matematykami
i strategami, dlatego też lepiej od kobiet grają w szachy, dowodzą armią, opracowują plany
bitew itd. Lepiej również czytają mapę, co wynika z powyżej omówionych zdolności. Mają
wyczucie przestrzenne, więc szybciej radzą sobie z przełożeniem rysunku na obiekty
rzeczywiste. Mają także zdecydowanie lepsze wyczucie perspektywy.
Kolejną płcią, którą bardzo krótko omówię jest gonadoforyczna zwana także płcią
wewnętrznych narządów płciowych. Istota jej polega na różnicy dróg rozrodczych kobiet
i mężczyzn, które rozwijają się z przewodów gonad. U mężczyzn te przewody zwą się Wolffa
i odpowiadają za wykształcenie nasieniowodów oraz pęcherzyków nasiennych. Z kolei
u kobiet noszą nazwę Mullera i odpowiadają za wytworzenie macicy, jajowodów oraz
dystalnej części pochwy. Przy okazji tej płci wspomnę jeszcze, że istnieje też jej odwrotność
czyli płeć zewnętrznych narządów płciowych, którą określa się na podstawie obecności prącia
i moszny u mężczyzn, a u kobiet dotyczy obecności sromu.
Ostatnią wspomnianą przeze mnie płcią jest somatotypowa inaczej zwana fenotypową.
Płeć ta jest określana przez drugorzędne i trzeciorzędne cechy płciowe występujące
u dojrzałego człowieka.
Kiedy już zreferowałam pojęcie płci nie zostaje mi nic innego, jak to samo uczynić
z rodzajem. Rodzaj możemy rozpatrywać też na kilku płaszczyznach, mianowicie w ujęciu
społecznym i indywidualnym.
W perspektywie społecznej rodzaj jest podstawową kategorią stosowaną do
rozumienia otaczającego nas świata i nawiązywania interakcji. W codziennych relacjach
stosujemy więc kategorie, schematy lub stereotypy ułatwiające kontakty, przyspieszające
formułowanie opinii i wniosków o innych, pomagające zapamiętywać wzorce relacji
społecznych. Toteż obecnie w każdej znanej badaczom kulturze występuje kategoria rodzaju,
a w każdym języku istnieją określenia związane z płcią.
Do każdego z rodzajów przypisana jest nie tylko określona budowa biologiczna ciała,
ale też cechy, role, schematy, zachowania i zajęcia, które składają się na stereotyp lub
funkcjonujące w naszym umyśle "wyobrażenie" mężczyzn i kobiet. Schematy rodzaju mają
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

anio102.xlx.pl