orto inte je

orto inte je, J. Polski, Zasady Ortograficzne

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ortografia na sprawdzianie w szkole podstawowej
(zasady i przykłady)
1. Pisownia zmiękczeń
(w tym zakończeń bezokoliczników)
np. słońce, zieleń, cienie, cichnie, gryźć, iść, jechać.
2. Pisownia spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych
Sprawia uczniom wiele problemów, gdyż inaczej mówimy, a inaczej piszemy.
¾
Spółgłoska dźwięczna, która znajduje się w sąsiedztwie spółgłoski bezdźwięcznej lub
występuje na końcu wyrazu traci swoją dźwięczność, np.
słodki, trawka, pokrzywa, twardy,
prośba, chleb, łeb, śnieg.
¾
Tu też można uwzględnić zasady dot. pisowni przedrostków roz-, bez-, wz-, wez-, ws-, wes-
oraz zakończeń –ski, -cki, -dzki, -stwo, -ctwo, -dztwo, -śba,- źba.
¾
Uwaga! Nie wszystkie programy wprowadzają pojęcie przedrostka.
3. Pisownia wyrazów z ó
a)
wymiennym (na
o, e
), np.
ogród – ogrody, pióro – pierze;
b) niewymiennym, np.
chór, róża, wróbel, jaskółka, góra, wzgórze;
c) w zakończeniach rzeczowników –
ów, -ówka, -ówna
(tu też D. lm. rodz. męskiego, np.
psów
), np.
Kraków, głodówka, Szczepaniakówna.
¾
Uczniowie powinni znać pisownię wyrazów:
ósemka, ósmy, ósmoklasista, ów, ówdzie,
ówczesny.
4. Pisownia wyrazów z u
a)
we wszystkich formach osobowych czasowników czasu teraźniejszego i trybu
rozkazującego zakończonych na
– uje, -uj
, (-uję, -ujesz itp.) w myśl rymowanki: w
czasowniku
– uje
się nie kreskuje, np.
zgaduje,
zgaduj, zgaduję, zgadujesz;
b) na początku i na końcu wielu wyrazów, np.
upał, na dachu.
¾
Uczniowie powinni znać pisownię wyrazów:
zasuwka, wsuwka, skuwka
.
5. Pisownia wyrazów z rz
a) wymiennym (na
r
), np.
żołnierz – żołnierski; marzec – marcowy;
b) niewymiennym, np.
kołnierz, korzeń, rzadki, rzut, jarzębina;
a)
po spółgłoskach
: p, b, t, d, k, g, j, w, ch,
np.
przygoda, brzydko, potrzeba, drzewo,
krzew, grzech, wrzosy, spójrz, chrzan;
¾
Uczniowie powinni znać pisownię wyjątków:
pszenica, pszczoła, kształt, wszystko,
wszędzie, obszar (i wyrazy pokrewne)
¾
Nie muszą jednak znać rzadziej występujących w języku wyjątków:
bukszpan, Pszczyna
.
¾
Trzeba pamiętać że:
-szy
(-sza, -sze) i –
ejszy
(-ejsza, -ejsze) piszemy zawsze w formach
stopnia wyższego i najwyższego przymiotników, nawet po wymienionych spółgłoskach
np.
większy, największy.
b)
w zakończeniach rzeczowników:
-mistrz, -mierz, -arz, -erz,
np.
zegarmistrz, kątomierz,
kalendarz, kołnierz.
¾
Uczniowie powinni znać pisownię zapożyczonych rzeczowników rodz. męskiego
zakończonych na
–aż
, np.
witraż, garaż, montaż, bagaż, wiraż, reportaż, bandaż,
masaż, kolportaż, łupież, pejzaż, papież.
1
6. Pisownia wyrazów z ż
a) wymiennym (na
g, dz, h, s, z, ź
), np.
krążyć – krąg, pieniążek – pieniądz,
grożę – grozić
,
mażę – mazać;
b) niewymiennym, np.
bażant, pożytek, różnica, żarówka, księżniczka;
c)
w rzeczownikach rodzaju żeńskiego zakończonych na
–aż, -eż,
np.
młodzież.
¾
Uczniowie powinni znać pisownię wyjątków:
twarz, potwarz, macierz.
7. Pisownia wyrazów z ch
a) wymiennym (na
sz)
, np.
mucha – muszka;
b) niewymiennym, np.
chmura, choroba, chuligan, pechowiec, kucharz;
c) zawsze na końcu wyrazów
,
np.
duch, puch, mech
(wyjątek:
druh);
d)
po spółgłoskach
,
np.
schować, wschód, wchodzić, tchórz.
8. Pisownia wyrazów z h
a) wymiennym ( na
g, z, ż
), np.
wahać się – waga, błahy – błazen, druh – drużyna;
b) niewymiennym, np.
hak, haft, herbata, hałas, hamulec, handel;
c)
w wyrazach obcego pochodzenia rozpoczynających się cząstkami
hipo-, hydro-, hiper-
,
np.
hipokryta, hydrofor, hiperbola;
d)
po spółgłosce
z,
np.
zhańbić, zharmonizować.
9. Pisownia wyrazów z ą, ę
a) w wyrazach rodzimych, np.
pociąg, związek, jęczy
lub w wyrazach całkowicie
spolszczonych, np.
ksiądz, kolęda
b)
ę
w M., B., W. lp. niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego, np.
cielę, imię.
c)
ę
w B. lp. i
ą
w N. lp. w zakończeniach rzeczowników i przymiotników np. B.
matkę, kolegę
;
N.
dobrą matką, z kolegą
d)
ą, ę
w zakończeniach czasowników:
- w 1 os. lp. np.
idę
- w 3 os. lm. czasu teraźniejszego np.
robią
- w czasie przeszłym np.
zdjął.
11. Pisownia wyrazów wielką literą:
¾
na początku zdania
¾
nazwy i imiona własne (ludzi i zwierząt)
¾
nazwiska, przezwiska, nazwy rodów i rodzin
¾
nazwy części świata, krajów, regionów i ich mieszkańców, przedstawicieli ras ludzkich i
plemion
Uwaga! Małą literą piszemy nazwy mieszkańców miast, wsi, osiedli, dzielnic miast, np.
łodzianin – mieszkaniec Łodzi, Łodzianin – mieszkaniec regionu Łódzkiego
¾
nazwy geograficzne
Uwaga!
- Jeśli drugi człon nazwy jest rzeczownikiem w mianowniku, to pierwszy
będący rzeczownikiem pospolitym piszemy małą literą, np.
jezioro Wigry
morze Bałtyk (ale: Morze Bałtyckie)
- Przymiotniki utworzone od nazw geograficznych piszemy małą literą, np.
polski,
europejski
2
10. Pisownia wyrazów z om, on, em, en
a) w wyrazach obcego pochodzenia, np.
centrum, benzyna, kontynent, kompas
(w zakresie
czynnego słownictwa uczniów)
b)
w zakończeniach rzeczowników w C. lm.
–om
, np.
drzewom, psom
oraz
–em
w N. lp. ,
np.
przyjacielem, psem
¾
pierwsze wyrazy w tytułach utworów literackich, a także wyrazy, które z zasady piszemy
wielką literą, jak imiona czy nazwy geograficzne np.
„Ania z Zielonego Wzgórza”.
¾
nazwy ulic, parków, dzielnic i osiedli oraz zabytków, budowli i pomników
¾
Uwaga! Wyrazy: ulica, aleja, dzielnica, osiedle, pomnik są rzeczownikami pospolitymi i jeśli
nie wchodzą w skład nazwy własnej zapisujemy je małą literą np.
aleja Kopernika, pomnik
Mickiewicza.
¾
wszystkie wyrazy w nazwach planet, gwiazd i ich układów
¾
Uwaga! Wyrazy: słońce, ziemia, gwiazda piszemy małą literą, jeśli występują w zdaniu jako
rzeczowniki pospolite. np.
Wczoraj słońce mocno grzało.
¾
wszystkie wyrazy w nazwach świąt religijnych, państwowych oraz dni świątecznych
¾
Uwaga! Małą literą piszemy nazwy obrzędów zwyczajów, zabaw i uroczystości, np.
topienie
marzanny, andrzejki, karnawał.
12.Pisownia „nie”
(w zakresie czynnego słownictwa)
A. Łącznie piszemy
nie
z:
¾
rzeczownikami, np.
nieszczęście, nieprawda, niezgoda;
¾
przymiotnikami, np.
niedobry, nieładny, niekorzystny;
¾
przysłówkami utworzonymi od przymiotników, np.
niedobrze, nieładnie.
B Rozdzielnie piszemy
nie
z:
¾
czasownikami (w formie osobowej i bezokoliczniku), np.
nie zrobię, nie zrobić;
Uczniowie powinni znać pisownię wyjątków:
niepokoić, niedomagać, niedowidzieć,
nienawidzić, niecierpliwić się, niewolić, nieruchomieć
¾
przymiotnikami (w stopniu wyższym i najwyższym), np.
nie lepszy, nie najlepszy;
¾
przysłówkami ( w stopniu wyższym i najwyższym), np.
nie lepiej, nie najlepiej;
¾
wyrazy do zapamiętania przez uczniów:
nie warto, nie można, nie trzeba, nie należy, nie
wolno, nie brak, nie potrzeba.
13. Pisownia wyrazów z cząstką by
A. Łącznie piszemy
by
z:
¾
osobowymi formami czasowników, np.
pisałbym;
¾
ze spójnikami, które trzeba zapamiętać :
gdyby, jeśliby, jeżeliby, żeby, aby;
B. Rozdzielnie piszemy
by
z:
¾
bezokolicznikami, np.
robić by, pisać by;
¾
wyrazami o funkcji czasownikowej, które trzeba zapamiętać:
wolno by, warto by,
trzeba by, można by.
Uwaga! Zakończenia form trybu przypuszczającego: -bym, -byś, -by........ są ruchome;
można je przenieść przed czasownik i wtedy piszemy rozdzielnie, np.
czytałbym
albo
bym
czytał,
pisać by
albo
by pisać.
14. Pisownia wyrażeń przyimkowych
(w zakresie czynnego słownictwa uczniów)
a)
przyimki z rzeczownikami (przysłówkami, liczebnikami, zaimkami) zasadniczo piszemy
rozdzielnie, np.
w domu, za domem, przy domu, na przykład, dla nich, do niego, do
pierwszego, na co dzień, nade mną, ode mnie, po kolei, po polsku, po prostu, w ogóle;
b)
łącznie piszemy kilkadziesiąt wyrażeń przyimkowych, których pisownia została ustalona
dłuższą tradycją, np.
dlaczego, powoli, potem, wskutek, naprawdę, naraz, nareszcie,
znienacka, nadal, nadzwyczaj.
15. Pisownia przyimków złożonych
np.
ponad, poprzez, spod, sprzed, znad, zza, spoza.
3
Błędy interpunkcyjne na sprawdzianie
( naruszane zasady – z przykładami)
PRZECINEK
¾
brak przecinka między wyrazami użytymi w celu wyliczenia
Czytała książki w domu
w szkole
w parku.
Uczniowie_ nauczyciele i rodzice spotkali się przy ognisku.
¾
brak przecinka między członami powtórzonymi
Bardzo
bardzo mi żal tego zajączka.
Wiedział o tym i mój brat
i mój wujek.
¾
brak przecinka oddzielającego zdania składowe w zdaniu złożonym
Widziałem obraz
który przedstawiał morze.
Zasnął_ gdy tylko się położył. Gdy tylko się położył_ zasnął.
Odgarnął gałęzie_ żeby pomóc zwierzakowi.
Będziemy poruszali się wyznaczonymi szlakami
rozbijemy sobie obóz.
Kpił z nauki_ więc nie zdał.
Bardzo się starał_ ale mu nie wychodziło.
KROPKA
Uwaga: Uczeń w klasie szóstej szkoły podstawowej nie musi znać prawidłowej
pisowni skrótów!
ZNAK ZAPYTANIA
¾
brak znaku zapytania zamykającego zdanie pytające
Dlaczego pojechałeś do tego lasu
_
Czy już naprawiłeś rower_
DWUKROPEK
¾
brak dwukropka przed przytoczeniem cudzych lub własnych słów
Krzyknąłem_ „Uciekajmy!”
Mama zapytała_ „Czy umyłaś ręce?”
¾
brak dwukropka przed wyliczeniem szczegółów poprzedzonym określeniem ogólnym
Wziąłem wiele potrzebnych rzeczy_ jedzenie, picie, kompas, zegarek, latarkę i pieniądze.
Poznałem następujące części mowy_ rzeczownik, czasownik, przymiotnik i liczebnik.
Uwaga: Uczeń w klasie szóstej szkoły podstawowej nie musi znać reguł związanych
ze stosowaniem dwukropka przy wymienianiu tytułów dzieł, nazw i terminów.
MYŚLNIK (pauza)
¾
brak myślnika w zapisie dialogu na początku każdej wypowiedzi
_ Dziadku, weź mnie ze sobą.
_ Nie, Jasiu_ odpowiedział dziadek. _Tym razem zostaniesz w domu.
Uwaga: Uczeń w klasie szóstej szkoły podstawowej nie musi znać
zasad związanych ze
stosowaniem myślnika przy wtrąceniach.
4
¾
brak kropki na końcu zdania
Nie musiał mi tego mówić_
Błędy językowe
najczęściej spotykane w wypowiedziach uczniów szkół podstawowych
dotyczą naruszenia norm gramatycznych oraz niewłaściwego wyboru środków językowych, na
przykład:
¾
niepoprawna odmiana wyrazów
Zaczęłem
kopać.
Podeszłem
. Po tym
doszłem
do wniosku...
Muszę wyruszyć
w tą
daleką drogę.
Dałem jeść
kotowi
.
Wstawając
, zobaczyłem przed sobą olbrzymie zwierzę.
¾
błędy w budowie zdań
(niepoprawny szyk wyrazów lub niewłaściwa kolejność zdań
składowych, nieumiejętność wyznaczania granic zdania (kropka, wielka litera),
powtarzanie tych samych struktur w obrębie zdania)
Znalazłam dużo ukrytych kurek w trawie i opadających liściach z drzew.
Obiecałam sobie, że jak najlepiej umiem, zaopiekuję się szkrabami porzuconymi w lesie.
Znajduje się tam też basen, w którym można popływać, jest sala gier komputerowych.
b
ędziemy poruszali się wyznaczonymi przez trapera szlakami, rozbijemy sobie w lesie
obóz i będziemy tam
nocowali oprócz
nas będą jeszcze nasi rodzice i pan który będzie
nas oprowadzał po górach.
Widziałem obraz,
który
przedstawiał morze,
które
było zielone.
Gdy
wróciłem z wakacji, wspominałem to wszystko,
gdy
oglądałem pamiątki.
¾
użycie słów w niewłaściwym znaczeniu lub niepoprawne połączenia wyrazów,
zmiana formy związku frazeologicznego
Z powodu
dwudziestych szóstych
urodzin
księżniczki, składam jej serdeczne życzenia.
Powyższe
stwierdzenie motywuję
własnym doświadczeniem.
Dźwignij słuchawkę
...
Rozmyślcie,
jak bardzo moglibyście się wzbogacić.
Wokoło
roztaczał się zapach
żywicy.
Był to
fakt rzeczywisty
.
...inteligentny umysł
... ...posiadał jabłko...
Pamiętnik wędrował
od ręki do ręki
.
Wyjeżdżając stamtąd, nie mogła
się powstrzymać od uronienia łez.
¾
ubóstwo słownictwa
ujawniające się w powtarzaniu wyrazów (np. „mod-nych” słów) oraz
w nadużywaniu lub niewłaściwym stosowaniu zaimków
Każdy z was ma swój własny
ideał
człowieka
idealnego.
Gdy doszliśmy do lasu, szliśmy
wąską dróżką.
Mam nadzieję, że w lipcu nigdzie nie wyjeżdżasz,
bo ponieważ
chciałbym Ci
zaproponować wyjazd ze mną w góry.
Zaczęłem kopać
dziurę
gdy, już j
ą
wykopałem jakieś 7 metrów
od naszego koca.
Jak
jest ktoś chętny, proszę przyjść na ul. Cezara.
Ja osobiście
sądzę...
Byłem w Afryce,
było
bardzo
fajnie,
lecz niebezpiecznie. Mówię Ci,
było fajnie
, byłem nad
Nilem, zwiedziłem
fajne
piramidy.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

anio102.xlx.pl